Przedstawiciele judaizmu odmówili kadisz oraz żydowską modlitwę żałobną „El Male Rachamim”. Rozległa się także chrześcijańska modlitwa „Wieczny odpoczynek racz im dać Panie”. Zadęto w szofar, barani róg pasterski, który według tradycji żydowskiej wzywa do pokuty.

Modlitwę „Wieczny odpoczynek” odmówił biskup bielsko-żywiecki Roman Pindel. Duchowni chrześcijańscy, reprezentujący Kościoły katolicki, luterański i prawosławny wspólnie recytowali Psalm 42.

Znicze pod pomnikiem ustawili m.in. byli więźniowie obozu Auschwitz oraz innych obozów, ocaleni z Holokaustu, a także m.in. premier RP Mateusz Morawiecki, wicepremier Beata Szydło, przedstawiciele władz państwowych Polski, grecki minister ds. polityki cyfryzacji, telekomunikacji i mediów Nikolaos Pappas, ambasadorowie i dyplomaci, przedstawiciele duchowieństwa, władz regionalnych, samorządów, pracownicy muzeów i miejsc pamięci.

W czasie obchodów głos zabrały dwie byłe więźniarki Auschwitz. Maria Hörl urodziła się w 1942 r. jako Galina Bułchakowa. W czerwcu 1943 r. została ujęta podczas pacyfikacji wsi białoruskich. Do Auschwitz deportowano ją razem z matką i trójką rodzeństwa 15 kwietnia 1944 r. z Majdanka. Po wyzwoleniu obozu 27 stycznia 1945 r. Galinę umieszczono w domu dziecka.

„Z obozu przewieziono nas do Harbutowic. Przez wiele lat nie wiedziałam nawet o tym. Dopiero na pierwszym spotkaniu z Dziećmi Oświęcimia, od starszych z nich o tym się dowiedziałam” – opowiadała, wyjaśniając, że w 1947 r. adoptowało ją małżeństwo z Krakowa, a swą prawdziwą rodzinę odnalazła kilkadziesiąt lat później.

Bronisława Karakulska (z d. Horowitz) urodziła się w Krakowie w 1932 r. Podczas okupacji przebywała wraz z rodzicami i bratem Ryszardem w krakowskim getcie. Po likwidacji getta została przeniesiona do KL Płaszów, a następnie w została zatrudniona w Fabryce Wyrobów Metalowych i Naczyń Emaliowanych na Zabłociu kierowanej przez Oskara Schindlera. W październiku 1944 r. razem z innymi więźniarkami znajdującymi się na „Liście Schindlera” została przywieziona do KL Auschwitz, a następnie wywieziona do Brünnlitz, gdzie przebywała do wyzwolenia.

„To że zostałam uratowana z Auschwitz, zawdzięczam osobie Oskara Schindlera, który przekonał komendanta Hoessa o konieczności pracy kobiet i dzieci w kierowanej przez niego fabryce amunicji. Na dzień dzisiejszy jestem jedyną mieszkającą w Krakowie ocalałą przez Oskara Schindlera osobą – zaznaczyła.

W swym wystąpieniu premier Mateusz Morawiecki podkreślił, że „nie ma najmniejszego przyzwolenia na żadne ideologie zbrodnicze, takie jak niemiecki nazizm, komunizm”. „I nie ma żadnego przyzwolenia na rasizm, antysemityzm na żadne takie zachowania. Dlatego będziemy pamiętać o wszystkich tych mechanizmach śmierci, które wtedy były stosowane, bo tę pamięć jesteśmy winni dziś żyjącym, ale jeszcze bardziej tę pamięć jesteśmy winni wszystkim ofiarom tamtych czasów – powiedział.

Minister Wojciech Kolarski z Kancelarii Prezydenta RP zapewnił, że Polacy zawsze będą pielęgnować pamięć o ofiarach Zagłady i świadczyć o niemieckich zbrodniach. „Polacy i Żydzi są wyjątkowymi kustoszami pamięci o ofiarach Zagłady i depozytariuszami przesłania, jakie z tej tragedii płynie dla społeczności międzynarodowej” – dodał.

Głos zabrali także ambasador Izraela Anna Azari i ambasador Federacji Rosyjskiej, Siergiej Andriejew. Dyrektor Muzeum Auschwitz, dr Piotr M. A. Cywiński zwrócił uwagę, że „cały nasz świat żyje coraz bardziej tak, jakby niewiele nauczył się z tragedii Szoa i obozów koncentracyjnych”.

„Na kolejne odsłony ludobójczego szaleństwa nie potrafimy reagować skutecznie. Głód i śmierć wywoływane przez niekończące się walki nie mobilizują do skutecznych działań naszych instytucji i społeczeństw” – zauważył. „Czy w kulturze, która stara się żyć bez świadomości śmierci, jest jeszcze miejsce dla pamięci o ofiarach? – pytał historyk.

Przed główną ceremonią rocznicową kilkudziesięciu więźniów niemieckich obozów udało się na teren byłego obozu, wchodząc przez bramę główną z napisem „Arbeit macht frei’. Złożyli oni wieniec przed Ścianą Straceń przy Bloku 11 – miejscu, w którym od jesieni 1941 r. esesmani przez dwa lata rozstrzelali tysiące więźniów.

Z okazji rocznicy w sali wystaw czasowych w bloku 12 na terenie byłego obozu Auschwitz I została otwarta wystawa „Listy... Kolekcja Władysława Ratha”, która prezentuje fragment niezwykle obszernej kolekcji dokumentów związanych z obozem Auschwitz i historią II wojny światowej, m.in. gett i innych obozów koncentracyjnych, stworzonej przez ocalałego z Holokaustu Władysława Ratha i przekazanej do Muzeum przez jego rodzinę. Cały zbiór liczy 1893 dokumenty oraz 29 fotografii.

Od czerwca 1940 do stycznia 1945 roku w Auschwitz niemieccy naziści zamordowali co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, również Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osoby innej narodowości. Na świecie dzień oswobodzenia więźniów z obozu Auschwitz obchodzony jest jako Międzynarodowy Dzień Pamięci o Holokauście.