Program ikonograficzny katedry zamojskiej jest bogaty i różnorodny. Ołtarze katedralne zdobią postacie apostołów, Ojców Kościoła, biskupów. Wyjątkowe miejsce zajmuje postać św. Tomasza Apostoła, patrona katedry, miasta i rodu Zamoyskich. Fakty z życia św. Tomasza i przekazane przez tradycję zostały utrwalone w XVIII-wiecznym obrazie ołtarza głównego i czterech malowidłach umieszczonych na ścianach prezbiterium. Patronów założyciela miasta i fundatora katedry, hetmana Jana Zamoyskiego: św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty przedstawiają monumentalne rzeźby XVIII-wieczne w ołtarzu głównym. Prorok Jan jest ukazany z nieodłącznym atrybutem - barankiem, a Ewangeliście towarzyszy orzeł. Ołtarz w kaplicy Matki Bożej Opieki zdobią rzeźby św. Jadwigi Śląskiej, patronki Śląska, pokoju i pojednania oraz św. Kazimierza Królewicza, patrona Wilna, młodzieży litewskiej. Świętym towarzyszą atrybuty: model kościoła symbolizujący liczne fundacje kościelne św. Jadwigi; biała lilia atrybut św. Kazimierza Królewicza.
Funkcje poszczególnych kaplic warunkowały wybór świętych opiekunów. Przykładem jest kaplica Akademicka, którą opiekują się patronowie uniwersytetu, naukowców, profesorów, studentów: św. Jan Kanty - od roku 1702 patron Akademii Zamojskiej, a także Ojcowie Kościoła: św. Augustyn i św. Grzegorz I Wielki. Ołtarz w kaplicy Infułackiej, ufundowanej przez pierwszego dziekana kapituły zamojskiej, ks. infułata Mikołaja Kiślickiego, posiada piękne o wielowątkowej treści malowidło z XVII w., przedstawiające św. Mikołaja w szatach biskupa obrządku wschodniego, z księgą w dłoni. Po obu stronach obrazu umieszczone są XVIII-wieczne rzeźby patronów Polski, biskupów i męczenników. Św. Wojciech ukazany jest w szatach biskupa z pastorałem i wiosłem - symbolem jego działalności misyjnej. Św. Stanisław trzyma krzyż i nieodłączny atrybut półpostać wskrzeszonego Piotrowina. Malarskie i rzeźbiarskie wizerunki świętych Orędowników w zamojskiej katedrze pozwalają dostrzec ich obecność w codziennym życiu, w zdarzeniach radosnych, smutnych oraz ludzkich nadziejach i niedolach.

Streszczenie referatu wygłoszonego w katedrze 18 lutego 2003 r.