Osoba św. Franciszka fascynuje nieprzerwanie od ośmiu wieków. Przesłanie Biedaczyny z Asyżu niesie światu zakon franciszkański – najważniejsze dzieło, które po sobie pozostawił. Naśladowcy świętego realizowali i realizują apostolską misję poprzez umiłowanie modlitwy, wyrzeczenie się wartości materialnych oraz radość doskonałą. W XV stuleciu odnowy zakonu dokonał św. Bernardyn ze Sieny, który dążył do przywrócenia pierwotnego charakteru reguły założyciela. Od imienia świętego powstała zwyczajowa nazwa członków pierwszej polskiej prowincji obserwanckiej założonej w 1453 r. – Ojcowie i Bracia Bernardyni. Naśladując św. Franciszka, z odnowioną gorliwością nieśli światu światło wiary, nadziei i miłości. Pierwszy klasztor bernardyński na terenie naszej archidiecezji powstał w 1465 r. w Przeworsku.

Przeworski klasztor

W przyklasztornej świątyni nie mogło zabraknąć wizerunku założyciela. Stanowi kopię dzieła hiszpańskiego malarza Bartolome Estebana Murillo z 1668 r. Symboliczne znaczenie posiada układ rąk Zbawiciela – prawa dłoń, którą dotyka Franciszka, symbolizuje troskę o ludzkość reprezentowaną przez świętego, lewa dłoń pozostaje przybita do krzyża, aby przypominać o nieocenionej wartości Jezusowej ofiary. Święty z pietyzmem dotyka Zbawiciela, a stopą odtrąca kulę, symbolizującą świat wraz ze wszystkimi jego pokusami i przyjemnościami. Obok unoszą się aniołowie, ukazując księgę z dewizą „Bóg mój i wszystko”.

Ze sceną z obrazu koresponduje fresk umieszczony w zwieńczeniu ołtarza. Przedstawia stygmatyzację Zakonodawcy. Zbawiciel, ukazujący się pod postacią Serafina, obdarzył Franciszka łaską szczególnego zjednoczenia ze swoją Męką. Święty trwa w modlitewnym uniesieniu, kontemplując Miłość, która wyraziła „znaki przyszłej chwały” w jego ciele. Na uwagę zasługuje też niezwykły wizerunek św. Franciszka umieszczony na sklepieniu kopuły kaplicy św. Antoniego. Przedstawia świętego w otoczeniu aniołów, którzy koją ból po otrzymaniu stygmatów, przygrywając na niebiańskich instrumentach.

Kult św. Franciszka

Propagowaniem kultu Biedaczyny z Asyżu zajmowała się Konfraternia Paska św. Franciszka działająca przy klasztorze przeworskim od XVII do XIX wieku. Podobnie jak przy innych klasztorach bernardyńskich, funkcjonował od czasów średniowiecza Trzeci Zakon Franciszkański, w szeregach którego znajdowało się wielu dobroczyńców klasztoru. Stowarzyszenie ponownie odrodziło się w 1884 r., a w 1921 r. wspólnota liczyła już 865 braci i sióstr. Przeworscy bernardyni posiadają cząstkę relikwii świętego sprowadzoną w 1924 r. i umieszczoną w neogotyckim relikwiarzu.

W uroczystość św. Franciszka 4 października zakonnicy gromadzą się wraz z wiernymi wokół ołtarza założyciela na wieczornym nabożeństwie Transitus. Upamiętnia ono chwilę narodzin dla nieba Biedaczyny z Asyżu. Po pozdrowieniu zebranych i krótkim wprowadzeniu wykonywany jest hymn „Już ziemię okrył nocy cień”. We wzruszających słowach oddaje atmosferę ostatnich chwil życia Zakonodawcy, który „odchodzi cicho z ziemskich dróg” oraz daje swym współbraciom pożegnalne rady i napomnienia. Następnie odczytywany jest opis śmierci świętego według Tomasza z Celano lub Bonawentury z Bagnoregio oraz śpiewany psalm 142. W świątyni zapada zmrok, rozbrzmiewają kościelne dzwony, a zebrani odmawiają pięciokrotnie: Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo i Chwała Ojcu. Po zapaleniu świateł wykonywana jest antyfona „O święta duszo” wraz oracją o św. Franciszku. Nabożeństwo kończy się ucałowaniem relikwii.

Śladami Zakonodawcy

Przeworscy synowie św. Franciszka podążają od ponad 550 lat śladami swego zakonodawcy. Dzieje klasztoru są wspaniałym świadectwem posługi zakonników dla chwały Bożej i dla zbawienia ludzi. Konwent przeworski był miejscem pracy wybitnych bernardynów – artystów, historyków, pisarzy, a przede wszystkim duszpasterzy i patriotów. Pomimo licznych trudności, z którym musieli zmagać się zakonnicy, klasztor trwa nieprzerwanie od 1465 r., a przeworscy synowie św. Franciszka jawią się jako źródła światła w świecie poprzez praktykę rad ewangelicznych oraz świadectwo czynnej miłości Boga i bliźniego.