W połowie grudnia na krakowskim Ignatianum mogliśmy oglądać wyjątkową wystawę pt. „A wiara nasza w obrazie i słowie zamknięta… Z kolekcji obrazka religijnego Marii Parzuchowskiej”. Ekspozycja została włączona w przebieg ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „Polska kultura religijna”, która zorganizowana została z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski. Prezentowane obrazki dotyczyły właśnie tej tematyki.

Przypadek?

Maria Parzuchowska zaczęła zbierać obrazki 13 lat temu. Dziś w jej kolekcji jest ok. 4 tys. starych obrazków, wśród nich wiele unikatowych. Pasja p. Marii zaczęła się od „przypadku”.

– W 2002 r. pojechałam do Wilna na pielgrzymkę do Matki Boskiej Ostrobramskiej – opowiada kolekcjonerka. – Wśród odwiedzanych przez naszą grupę miejsc była wileńska katedra, gdzie m.in. znajduje się kaplica św. Kazimierza Królewicza. Kiedy się w niej znaleźliśmy, zauważyłam przeszkloną gablotę, w której umieszczone zostały prześliczne, stare obrazki z koronkowymi zdobieniami, misternie wyciętymi w papierze. Byłam nimi zauroczona i po powrocie do domu zaczęłam szukać informacji na temat takich właśnie „koronkowych” obrazków. Wcześniej się nie spotkałam z niczym podobnym. Szukałam w bibliotekach, a w końcu dałam ogłoszenie w prasie z zapytaniem, czy ktoś z czytelników posiada może podobne obrazki.

Do p. Parzuchowskiej odezwała się kobieta, która wyjaśniła, że ma wiele obrazków od ojca, który był marynarzem. Wśród nich były właśnie takie koronkowe, o jakich marzyła p. Maria.

Na krakowską wystawę kolekcjonerka przywiozła pierwszy „koronkowy” obrazek, jaki znalazł się w jej posiadaniu, przedstawiający Matkę Bożą z Kalwarii Zebrzydowskiej. Choć mocno zniszczony, zajmuje jednak szczególne miejsce w sercu p. Marii. – Od niego wszystko się zaczęło – wyznaje ze wzruszeniem p. Parzuchowska i oprowadza mnie po poszczególnych częściach wystawy. – Są tu obrazki przedstawiające polskich świętych i takie, które podtrzymywały wiarę i ducha w czasie zaborów – wyjaśnia p. Parzuchowska. Moja rozmówczyni pokazuje mi obrazek z wizerunkiem Matki Bożej Łaskawej z Wilna na czerwonym tle i zwraca uwagę na ukryte w białej, koronkowej obwódce postacie orłów. – Takie obrazki umacniały poczucie istnienia narodu polskiego, kiedy Polski nie było na mapach – podkreśla p. Maria.

Dar

Dawniej obrazki religijne miały inne znaczenie i większą wartość. Te otrzymane podczas wizyty duszpasterskiej dzieci często wklejały do zeszytów, obrysowywały ramką, traktowały ze szczególnym szacunkiem. Maria Parzuchowska opowiada historię obrazka, jaki otrzymała w prezencie od kobiety, która dostała ten piękny obrazek z koronkową obwódką od swojego ojca w dniu ślubu. Był to obrazek z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej, który jej rodzice otrzymali także wtedy, gdy zawierali małżeństwo. – To była taka wspaniała rodzinna pamiątka, przekazywana z pokolenia na pokolenie. A w końcu trafiła do moich zbiorów. Bardzo sobie cenię niezwykły gest tej kobiety – opowiada p. Maria.

Kolekcja Marii Parzuchowskiej obejmuje stare obrazki religijne. W bieżącym roku kolekcjonerka wydała trzecią książkę z reprodukcjami obrazków, poświęconą świętym i błogosławionym. W poprzednich latach ukazały się albumy prezentujące obrazki z Krzyżem Świętym i Świętą Rodziną. Autorka zapowiada, że w 2016 r. ukaże się kolejna część. Zbiór obrazków p. Parzuchowskiej prezentowany jest w różnych miejscach Polski – w świątyniach, szkołach. Podczas tych wystaw p. Maria towarzyszy zwiedzającym i oprowadza ich, odpowiadając na wszelkie pytania. Jest to dla niej każdorazowo możliwość podzielenia się wiedzą na temat obrazków religijnych, jak i forma promocji samego obrazka. – Ja to czynię nieodpłatnie, po prostu dzielę się moją pasją z innymi i zachęcam zbieraczy do tego, aby również oni zechcieli pokazać swoje zbiory. Takie spotkania zawsze są bardzo ubogacające – mówi p. Parzuchowska.

Obrazki, które można było obejrzeć na Ignatianum, prezentowały nie tylko wizerunki i przedstawienia świętych, ale i pouczenia, zamieszczone na ich odwrocie – cytaty biblijne, modlitwy, treści pamiątkowe, odnoszące się do jubileuszy i ważnych wydarzeń. Wszystkie eksponaty pochodziły z Polski – dokumentowały w różnoraki sposób znamienną, 1050. rocznicę chrztu Polski. W kolekcji p. Marii znajduje się jednak wiele obrazków zagranicznych.

To nie ulotka

Wobec ilości obrazów, z jakimi stykamy się każdego dnia – poprzez media, billboardy, plakaty i liczne ulotki, obrazki religijne straciły na wartości. Znikają w wielości docierających do nas bodźców. Jeszcze nie tak bardzo dawno temu dzieci z niecierpliwością oczekiwały na obrazki, które ksiądz przynosił im po kolędzie. Dziś te kolędowe upominki nie są już tak oczekiwane i nie mają takiego znaczenia, jakie miały dawniej. Traktowane są przez najmłodszych jak ulotki, które się zabiera do domu, i o których szybko się zapomina.

P. Maria zauważa, że współczesne obrazki mają charakter masowy. Łatwość ich produkcji również sprzyja takim „ulotkowym” skojarzeniom. Kolekcjonerka przywołuje także postać św. Siostry Faustyny i jej zapiski w „Dzienniczku”, które świadczą o tym, że święte obrazki miały dla niej bardzo duże znaczenie. To właśnie poprzez obrazki przedstawiające Pana Jezusa Miłosiernego rozpowszechniał się Jego kult i tak dzieje się zresztą do dzisiaj. Obraz „Jezu ufam Tobie” do dziś jest wyjątkowym narzędziem ewangelizacji.